Türkiye, 2009 yılında bölgesel gelişme politikalarının etkin bir şekilde uygulanması ve AB’ye uyum sağlanması amacıyla 26 İstatistiki Bölge Birimi Düzey 2 Bölgesine ayrılmıştır. Bu sınıflandırmada; TR22 Düzey 2 Bölgesi olarak isimlendirilen Güney Marmara Bölgesi, Balıkesir (TR221) ve Çanakkale (TR222) illerinden oluşmaktadır. Türkiye yüzölçümünün % 3,10’ünü teşkil eden bölgede, 31 ilçe, 1457 köy bulunmaktadır. 2016 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre, nüfusu 1700847 olan bölgenin ekonomisinde öne çıkan sektörler tarım ve hayvancılık, tarıma dayalı sanayi, turizm ve madenciliktir. Türkiye’nin en önemli tarım bölgelerinden biri olan bölgenin toplam tarım alanları içerisinde tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin payı % 68 olup bunu % 20 ile baharat bitkileri ve %7 ile sebze bahçeleri izlemektedir.Bölge illerinden Balıkesir’e özgü yetiştirilen tarımsal ürün çeşitleri olarak; bamya, börülce, kavun, zeytin, Ayvalık zeytinyağı, zeytinyağlı sabun, zeytinyağlı kozmetik ürünleri, Gönen baldo pirinci, Manyas fasulyesi sayılabilir. Çanakkale’ye özgü ürün çeşitleri olarak ise; Bozcaada üzümü, Yenice biberi, Bayramiç elması, Biga domatesi, Lapseki şeftalisi, Lapseki kirazı, Yenice kapya biberi, Ezine peyniri, Küçükkuyu zeytini örnek verilebilir. GMKA Bölgesi ekonomisinin en belirgin özelliği, üretilen katma değer içerisinde tarım sektörünün payının %20 ile %9,5 olan Türkiye genelinin oldukça üzerinde olmasıdır. Ancak “tarıma ve doğal kaynakların işlenmesine dayalı olan” bölge sanayisinin ülke katma değer içerisindeki payı %21 olup ülkemiz ortalamasının (%28) gerisinde kalmaktadır. Tarım sektörü, tarım alet ve makineleri imalat sanayi sektörü tarafından üretilen ürünlerin pazarı durumundadır. Bu nedenle, tarım sektöründe ortaya çıkan olumlu ya da olumsuz gelişmeler doğrudan bu sektöre yansımakta, sektördeki olgular da dolaylı biçimde tarım sektörünü etkilemektedir. Tarım Alet ve Makineleri İmalat Sektörünün, tarım sektörü dikkate alınmaksızın bağımsız olarak irdelenmesi ve planlanması düşünülemez. Bu kapsamla, 2015 yılı Nisan - Ağustos ayları içerisinde gerçekleştirilen anket çalışması ile, GMKA bölgesinde faaliyet gösteren 38 tarım alet ve makinesi imalatçısı firmadan 34’üne ulaşılarak;şirket durumları, işgücü durumu, makine teçhizat varlığı, üretim şekilleri, kapasite kullanım oranları, Ar-Ge faaliyetleri, sektör içi ve dışı dernek veya kuruluşlara üyelik durumları, malzeme takip projeksiyonları, firmalar arasındaki işbirliği durumu, sektörün sorunları, yenilik stratejileri araştırılmıştır. Elde edilen anket sonuçlarının değerlendirilmesi sonucunda;GMKA bölgesindeki tarım alet ve makineleri imalatçılarının durumu ve sorunları ile ilgili elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenebilir: 1. Bölgede tarım alet ve makinesi imalatı yapan firma geçmişi,1970’li yıllara dayanmakta olup firmaların 24’ü 1990 yılından sonra faaliyete geçmiştir. 2. Firmaların %47’si limited, %29’u kollektif, %14’i anonim şirket olarak ticari faaliyet göstermekte olup,yarıdan fazlası (%56) aile dışından ortaklara aitir. 3. Ankete katılan 34 firmada toplam 757 kişi çalışmakta olup, bu sayının 547’si ağırlıklı olarak üretimde istihdam edilen teknik personeldir. Ar- Ge (Araştırma- Geliştirme) personelinin sayısı ise 20’dir. 4. 18 firma mühendis istihdam etmekte olup, makine mühendisleri 8 kişi ve en fazla çalışan mühendis grubudur. Firmaların neredeyse yarısında (%47) mühendis kadrosu bulunmamaktadır. 5. Firmaların önemli bölümü tek şahıs ile yönetilmekte olup, hiç bir firma sahibi yüksek lisans ve doktora eğitimi almamıştır.İşletme sahiplerinin %79’u en fazla lise mezunu olup firmaların sadece 14’ü profesyonel yönetici istihdam etmektedir. 6. GMKA bölgesindeki firmalardan sadece 4’ü üretimde kullandıkları malzemelerin tamamını bulundukları ilden veya üretim tesislerine yakın bölgelerden temin ederken yine sadece 4’ü, müşterilerine üretmiş oldukları ürünlerle ilgili yedek parça hizmeti sunmaktadır. 7. 30 firmanın kendi faaliyet alanı haricinde uğraş verdiği ikinci bir alan bulunmaktadır. Bu alanların başında tamirat işleri ve süt ineği yetiştiriciliği gelmektedir. Firmalar ayrıca çeltik ve domates başta olmak üzere çiftçilik alanlarında da uğraş vermektedirler. 8. 34 firmanın sadece 8’i sektörün ülkemizdeki en önemli temsilcisi olan Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR)üyesidir. 9. Firmaların 24’ü, herhangi bir üniversite veya araştırma kuruluşu ile ortak çalışma içerisinde bulunmadığını belirtmiştir. 10. 24 firmanın yılda en fazla 2500 kWh elektrik enerjisi tüketimi gerçekleştirdikleri ayrıca yalnızca 4 firmanın doğalgaz kullandıkları saptanmıştır. 11. 31 firma ürünlerinin pazarlamasında aktif olarak görev yaparken, 10 firma ürünlerini kendi ve bayileri aracılığıyla pazarlamaktadır. 12. Firmaların sadece 2’si ürettikleri ürünlerin tamamını bulundukları il içerisine, satarken, hiç bir firma ürünlerinin tamamını sadece ihracat yoluyla pazarlamamaktadır. Bölgedeki 12 işletme, yurt dışına ihracat gerçekleştirmekte olup bunların 5’i aynı zamanda ülke geneline ürünlerini satmaktadırlar. 13. 10 firma, üretmiş oldukları ürünlerinin garanti belgesi olmadığını belirtmişlerdir. 14. Firmalardan 12’si dünya genelinde 30 ülkeye ihracat gerçekleştirirken ülke sayısı olarak en büyük payı 10 ülke ile Avrupa kıtası almaktadır. Römork, tahıl kurutma makinesi ve süt sağım makinesi en fazla ülkeye ihracatı gerçekleştirilen tarım alet ve makineleridir. 15. Firmaların makine teçhizat varlığı olarak sahip oldukları ekipmanların başında, gaz altı kaynak makinesi gelmektedir. Yaklaşık 1,5 firma başına 1 adet üniversal torna tezgahı ve yaklaşık 2 firma başına ise 1 adet CNC torna tezgahı düşmektedir. 16. Bölgedeki 34 firma, toplamda 40 farklı alet ve makine- teçhizat üretmektedir. 17. Bölgede en fazla üretilen tarım alet ve makine ürünleri; traktör kabini, tesviye küreği, tahıl ekim makinesi, süt sağım makinesi, damlama sulama filtresi, balya makinesi, römork ve zeytin işleme makinesidir. 34 firmanın 10’u römork ve su tankeri, 8’i traktör ön-arka yükleyici ve yem kırma makinesi, 7’si ise tesviye küreği üretmektedir. 18. Firmaların yarıdan fazlası (18 firma) yurt içi fuarlara katılırken, 5 firma aynı zamanda yurt dışı fuarlara da katılmaktadır. İhracat gerçekleştiren 12 firmadan yalnızca 5’inin yurt dışı fuarlara katıldığı saptanmıştır. 19. 25 firma, tamamlanmış veya devam etmekte olan herhangi bir Ar-Ge projesine sahip değilken, 5 firma GMKA, 3 firma Küçük ve Orta Ölçekli Sanayiyi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)proje çalışması yürütmüş veya yürütmektedirler. 20. 20 firma ürünlerine ait bir patente sahip değilken, 6 firmanın Faydalı Model, 5 firmanın Ulusal Patent ve 3 firmanın da Endüstriyel Tasarım alanlarında patentleri bulunmaktadır. 21. 8 firma, yeni bir ürünü veya bir üretim yöntemini rakip işletmelerden daha önce geliştirerek ürünlerinde yenilik stratejisi uyguladığını belirtmiştir. 24 firma ise, sektörün lider şirketlerini izlemekle yetinmekte ve ortaya çıkan açıklıktan faydalanarak faaliyetlerini kopyacılık mantığı ile yürüttüklerini belirtmişlerdir. 22. Firma yetkililerine göre; sektör sorunlarının başında; %85ile “kalifiye eleman bulunmaması-yetişmemesi” gelmektedir. Bu görüşü; “kaliteden taviz verilerek fiyat düşürülmesi", “yenilikleri takip etmemek”, “devlet teşviklerinin yetersizliği”, “fiyat rekabetinin olumsuzluğu” ve “agresif pazar” izlemektedir. 23. 27 firma, geleceğe yönelik hedeflerinde üretimi artırmak olduğunu belirtmiştir. 8 firma geleceğe dönük planlarına ulaşmada; ürün çeşitliliğini artırmayı- ihracat yapmayı ve işletmeyi büyütmeyi hedeflemektedir. Sonuçlar ve Öneriler Bölgede faaliyet gösteren 34 firmanın toplamda 40 farklı alet ve makine- teçhizat ürettiği dikkate alındığında; imalatçıların az sayıdaki çeşit üzerinde rekabet ederek, firma başına düşen pazar payını küçülttükleri söylenebilir. Firmaların çoğunluğunda profesyonel yönetici istihdam edilmemesi; stratejik konularda hızlı karar verme ve uygulama adına önemli bir dezavantaj teşkil ettiğini söylemek olasıdır. Bu durum şirketler için, yönetici danışmanlığı ihtiyacını ortaya koymaktadır. GMKA bölgesinde araştırma yapılan 34 tarım alet ve makinesi imalatçısı firmada istihdam edilen Ar- Ge personelinin 20 ve toplam mühendis sayısının 18 olması ürün yelpazelerinin geliştirilmesi veya çeşitlendirilmesi açısından oldukça yetersiz kaldıklarını göstermekle birlikte Ar-Ge faaliyetlerine de yeterince yatırım yapılamadığını ve bu yatırımlar için gerekli kaynakların da bulunamadığını ortaya çıkarmaktadır.Firmaların yarıdan fazlasının ürünlerinin patent sahibi olmamasının, mühendis sayısı ve Ar-Ge personel sayısı ile doğrudan ilişkili olduğu düşünülmektedir. Firmaların sektörel paydaşlar ve “başta bölge üniversiteleri olan Balıkesir Üniversitesi, Bandırma 17 Eylül Üniversitesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi olmak üzere” üniversiteler ile daha fazla etkileşimde bulunarak öğrencilere yeterince staj imkanı sağlamaları, yeni mezunları istihdam etmeleri, istihdam ettikleri personele kariyer olanakları sunarak elde tutmaya özen göstermeleri, mühendis ile teknik personel sayılarını optimal seviyeye getirmeleri, Ar-Ge, yedek parça üretimi, patent uygulamalarına önem vermeleri; üretimde standardizasyon, sektöre kalifiye personel yetiştirme, kaliteli ürün ve hizmet sunma ile yeni ürün geliştirme, stratejik konularda hızlı karar verme, verimlilik ve karlılıkları artırma açısından önem arz etmektedir. Ayrıca firmaların devlet teşviklerinin arttırılması talebi dikkate alınacak olursa; firmalar yaşadıkları kronik sorunları aşarak daha rahat yatırım ve yenilikler gerçekleştirebilecektir. Böylece sektörün büyümesi ve ihracata yönelmesi söz konusu olacak ve firmalar uluslararası arenada sürdürülebilir rekabet avantajını elde edebileceklerdir.